Κυριακή 2 Νοεμβρίου 2014

Κοινωνική Οικονομία - Μια εναλλακτική λύση *


Στο 3ο  Φεστιβάλ Εναλλακτικής Οικονομίας
Όπως  είχαμε  πει στο προηγούμενο κείμενο, η ομάδα της Red-Kitchen (1)συμμετείχε στο 3ο  Φεστιβάλ Εναλλακτικής Οικονομίας με ένα εργαστήριο-συζήτηση  με   θέμα :
 “Οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί ως λύση στην κρίση" Εφαρμογές-Νομοθεσία-Προβλήματα”,και η ανταπόκριση του κόσμου ήταν πολύ θερμή. 
Η αίθουσα γέμισε αν και δεν ήταν μεγάλη, και πολλοί αναγκάστηκαν να καθίσουν όρθιοι, και στο πάτωμα,ενώ πολλοί αποχώρησαν αφού δεν ήταν εφικτό να παρακολουθήσουν.

Το θέμα το ανέπτυξε ο Φώτης, ξεκινώντας  με μια σύντομη παρουσίαση  των όσων έχουν γίνει στη χώρα μας στον τομέα  της Κοινωνικής Οικονομίας(βάση του Ν.4019/2011)
Το θέμα είναι μεγάλο και δύσκολο να το αναπτύξει κανείς σε σύντομο χρόνο,αλλά τα βασικά ζητήματα  που  παρουσιάστηκαν επιγραμματικά ήταν:

α) Το ζήτημα της Κοινωνικής Οικονομίας  ξεκίνησε  στη χώρα μας στο πλαίσιο της Κοινοτικής  Πρωτοβουλίας EQUAL (Εθνικό Θεματικό Δίκτυο Κοινωνικής Οικονομίας, 2005 και το 2008)και το συμπέρασμα είναι πως  οι εκείνες δράσεις δεν απέδωσαν.
(Για πρώτη φορά  επισήμως έγινε συζήτηση για τη θεσμοθέτηση της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα το 2001. Συστάθηκε νομοπαρασκευαστική επιτροπή, αλλά η προσπάθεια δεν απέδωσε )
β) Ο αριθμός των  δομών που δραστηριοποιήθηκαν σαν κοινωνικές επιχειρήσεις  ήταν μικρός, και  οι περισσότερες από αυτές  δεν λειτούργησαν (ή υπολειτουργούσαν) μετά το τέλος της επιδότησης, όπως διαπιστώνεται μέσα από  τις επίσημες έρευνες. 
Δημιουργήθηκαν κυρίως "υποστηρικτικές δομές"  παρά αμιγώς κοινωνικές  επιχειρήσεις με την έννοια της παραγωγής προϊόντων ή/και της παροχής υπηρεσιών.
Εκτός από την περίπτωση των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης 
(ΚΟΙΣΠΕ) για τις οποίες υπήρχε ήδη ένα σαφές θεσμικό πλαίσιο, οι άλλες δομές 
που δημιουργήθηκαν όσο και αν  υποστηρίχτηκαν έδωσαν απασχόληση σε ένα μικρό αριθμό 
ατόμων. Επίσης αναγκάστηκαν να λειτουργήσουν σε ένα θολό νομικό πλαίσιο,ακριβώς όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα.

Στην ενότητα- Εφαρμογές-

α)Δήμοι και Κοιν.Σ.Επ.
Θίχτηκε το  ζήτημα που  προβληματίζει και πολλές από τις οργανώσεις της αλληλέγγυας οικονομίας, ότι η χρηματοδότηση  ίδρυσης ή άλλων παροχών σε κοινωνικές επιχειρήσεις από τους ΟΤΑ σημαίνει πολλές περιπτώσεις υποκατάσταση των παρεχομένων υπηρεσιών του Κράτους Πρόνοιας, του έργου δηλαδή που δεν θέλουν ή αδυνατούν  στις σημερινές συνθήκες, να παρέχουν το κράτος και οι Δήμοι.

Στην ενότητα-Νομοθεσία-

α)Στο  νομοσχέδιο που ανέβηκε  στη Δημόσια Διαβούλευση(κάντε κλικ) πέρυσι είναι φανερό πως  το νομοθετικό κενό που υπάρχει δεν πρόκειται να ξεκαθαρίσει τα προβλήματα απεναντίας εισάγει και άλλα όπως π.χ την  απαίτηση εγγυητικής επιστολής από άτομα άνεργα που  ανήκουν στις non bankable ομάδες του πληθυσμού και δεν έχουν εισοδήματα! 
Το γεγονός εντοπίζει η κ. Φιόρη Α. Ζαφειροπουλου Λέκτορας Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας μαζί με άλλα καίρια προβλήματα που  μπορείτε να διαβάσετε στην Δημόσια Διαβούλευση.

β)Τέθηκε το  ζήτημα που προκύπτει από την ομογενοποίηση  και την ένταξη των ανέργων στις " ευπαθείς" ομάδες πληθυσμού, οι οποίες διακρίνονται σε «ειδικές» στις οποίες συγκαταλέγονται όλες οι κατηγορίες ανέργων και κάτοικοι απομακρυσμένων περιοχών και  «ευάλωτες» όπου απαρτίζονται από άτομα με  ειδικές ανάγκες, εξαρτημένοι από ουσίες , πρώην  φυλακισμένοι μαζί  με  ανήλικους παραβάτες, άτομα με γλωσσικές ή πολιτισμικές ιδιαιτερότητες------- γεγονός που ενέχει σοβαρούς κινδύνους.
Η ένταξη των ανέργων σε "ειδικές ομάδες" εκτός των άλλων, σηματοδοτεί μια επικίνδυνη διολίσθηση των πολιτικών απασχόλησης προς μια προνοιακή αντίληψη τόσο των αιτιών όσο και των πολιτικών αντιμετώπισης της ανεργίας(εδώ περισσότερα).

γ)Θίχτηκε το  ζήτημα της  εξαγγελίας  του Ταμείου Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας  που εδώ και πολλά χρόνια  βρίσκεται ακόμη στα χαρτιά, και κανείς δεν λογοδοτεί για την τύχη των χρημάτων που έπρεπε να έχουν δοθεί σε ανέργους μιας και το όλο πρόγραμμα προβλεπόταν από τα Ευρωπαϊκά προγράμματα.Δείτε (εδώ)και (εδώ)

Στην ενότητα -Προβλήματα-

α)Ο Νόμος είναι ασαφής και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως Δούρειος Ίππος  για τα εργασιακά δικαιώματα  και ως δεκανίκι στα δομικά αδιέξοδα της οικονομικής κρίσης. 

β)Η διαδικασία ίδρυσης  Κοιν.Σ.Eπ.  αποτελεί συχνά  «αναγκαστική» επιλογή των επισφαλώς εργαζομένων στους Δήμους μετά τη μνημονιακή καταιγίδα που σαρώνει τους ΟΤΑ.
(Τον εκβιασμό αυτόν όπως γνωρίζουμε έχουν υποστεί  κατά καιρούς οι εργαζόμενοι στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι»αλλά και άλλες ομάδες).
Εάν κυριαρχήσει αυτή η τάση θα οδηγήσει στο τέλος του κοινωνικού ρόλου της Αυτοδιοίκησης και οι εργαζόμενοι, θα λειτουργούν σε συνθήκες  "δουλεμπορίου" χωρίς δικαιώματα και με επισφαλή και περιορισμένου χρόνου εργασία.

γ)Πέρα από την ανεπάρκεια του θεσμικού πλαισίου στην Ελλάδα ,θίχτηκε και η αμφιλεγόμενη στάση και ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Αρχής (ΕΚΤ)αλλά και  της Ελληνικής κυβέρνησης που δεν μπορεί να είναι τυχαία.
Π.χ,στο τελευταίο Πρόγραμμα για τη Γυναικεία Επιχειρηματικότητα των ΕΣΠΑ
"Για τη «Στήριξη της δημιουργίας και ανάπτυξης πολύ μικρών επιχειρήσεων" (Μέτρο 312).
οι  Κοιν.Σ.Επ.αποκλείστηκαν!

Περισσότερες πληροφορίες στα: www.espa.gr, www.elanet.gr
Το πρόβλημα το εντοπίζουν και το παραδέχονται επισήμως-κάντε κλικ(εδώ)

Η συζήτηση δεν μπόρεσε να απλωθεί σε  όλα τα παραπάνω  θέματα. Όμως είναι φανερό πως υπάρχει  πολύς κόσμος  που προβληματίζεται με τα όσα ζούμε και αναζητά διαφορετικές λύσεις, και αυτό αναδείχτηκε μέσα από το πλήθος των ερωτήσεων που έγιναν. 

Τα όσα ειπώθηκαν  κατά την συζήτηση και οι ερωτήσεις που ακολούθησαν μπορούν να συνοψιστούν στις παρακάτω προτάσεις:

1.Οι κοινωνικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα  είναι ένας άγνωστος τομέας.

2.Το ενδιαφέρον των περισσοτέρων είχε να κάνει με το τι είναι κοινωνική οικονομία.
Ο όρος "κοινωνική οικονομία"είναι  ακόμη ασαφής και συχνά παραπλανητικός
(παρά τα εκατομμύρια που δόθηκαν για την ενημέρωση του κόσμου σε διάφορους φορείς)

3.Γιατί να επιλέξει κανείς αυτή τη μορφή επιχείρησης όταν δεν του επιτρέπεται να εισπράξει τα κέρδη;

Γενικότερες διαπιστώσεις 
-Ακούγοντας για "εναλλακτική οικονομία" οι άνθρωποι προσπαθούν να προσδιορίσουν τις μορφές αυτών των επιχειρήσεων το όφελος που μπορούν να έχουν από αυτή την επιλογή,και ακόμη αναζητούν  απαντήσεις σε νομικά και λογιστικά θέματα

-Δύο από τους σημαντικότερους κινδύνους που αντιμετωπίζει η αλληλέγγυα οικονομία είναι οι εξής: ο μικρός βαθμός κατανόησής της από τις  κοινωνικές δυνάμεις, και οι επιθετικές προσπάθειες της άρχουσας τάξης  να οικειοποιηθεί την έννοια της αλληλεγγύης, συνδέοντάς την με την ιδέα της κοινωνικής υπευθυνότητας. 

-Το γεγονός ότι τις περισσότερες επιπλοκές σε Ευρωπαϊκό επίπεδο τις αντιμετωπίζουν οι Έλληνες δεν μπορεί να είναι τυχαίο.



Τα δικά μας σχόλια:

Κάποια σημεία που χρειάζεται να θυμόμαστε όταν αναφερόμαστε στην Κοινωνική ή Αλληλέγγυα Οικονομία ή άλλου είδους συνεταιρισμούς είναι :

- Η συνεταιριστική επιχείρηση μπορεί να διεισδύει σε νέες αγορές, κάτι που ο κάθε ένας παραγωγός από μόνος του αδυνατεί να κάνει.

-Οι παραγωγοί εξασφαλίζουν τη διάθεση των προϊόντων τους σε μια καλή τιμή, μέσω του δικού τους συνεταιρισμού,και  κερδίζουν τόσο από τη χονδρική όσο και από τη λιανική πώληση.

-Οι ενώσεις των εργατών μπορούν να διαχειρίζονται καταστήματα, και να έχουν κάθε άλλη δραστηριότητα με  ευελιξία  ώστε να βελτιώνουν τις συνθήκες ζωής τους.

- Οι Κοινωνικές Επιχειρήσεις δημιουργούν ρήγματα στο υπάρχον μοντέλο  οικονομίας, από τη στιγμή που μπορούν να κατέχουν  τα μέσα παραγωγής.

-Οι Κοινωνικές Επιχειρήσεις επιδρούν   θετικά και αυξάνουν  την κοινωνική συνοχή  αφού αναδιανέμουν τον πλούτο.

 -Εξασφαλίζουν  απασχόληση  σε ομάδες που η ελεύθερη αγορά έχει εξοστρακίσει

-Η αλληλέγγυα οικονομία βασίζεται σε ένα σύνολο αξιών, ταυτόχρονα ηθικών και οικονομικών, που υλοποιούνται με συγκεκριμένες πρακτικές όπως: αυτοδιαχείριση και δημοκρατικός τρόπος λήψης αποφάσεων, οικονομική δραστηριότητα που τροποποιεί τους τρόπους παραγωγής,κ.ά.

-Την ώρα που η κρίση κορυφώνεται και οι οικονομίες βουλιάζουν,  η αλληλέγγυα και  κοινωνική οικονομία δεν είναι μέρος του προβλήματος αλλά της λύσης.
 Οι τρόποι που θα συσχετιστούν τα δίκτυα αλληλέγγυας οικονομίας με  την καπιταλιστική οικονομία θα καθορίσουν και την διασφάλιση ή όχι των βασικών αρχών της.

Το δικό μας στοίχημα είναι να αντέξουμε...

Η άναρχη ανάπτυξη έχει εξαντλήσει τόσο την κοινωνία,όσο και την  οικονομία, και τα περιβαλλοντικά όρια.
Στην καθημερινότητα πρέπει οι περισσότεροι να κάνουμε μια μεγάλη στροφή σκεπτόμενοι πλέον ως ομάδα.. 
Τα ερωτήματα που ακολουθούν πιθανόν να  έχουν ταλανίσει και εσάς κάποια στιγμή και μας θυμίζουν πως ενωμένοι μπορούμε να πετύχουμε περισσότερα.
Ποιο είναι το επόμενο βήμα;
Πώς  θα μείνουμε όρθιοι και ενεργοί;
Πώς κατασκευάζεται και πώς διεκδικείται ένα ρεαλιστικό σχέδιο αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης, μακριά από επιδόματα, συσσίτια και σωματεία φιλόπτωχων κυριών;
Πώς θα εξασφαλίσουμε  ένα αξιοπρεπές εισόδημα και περίθαλψη για όλους;

Και όλα τα παραπάνω μας οδηγούν  στο "ξεχασμένο"συλλογικό όφελος που οι συνεταιρισμοί και οι ενώσεις προσώπων μπορούν να παράγουν.

Κι ακόμα πιο πέρα, σε ένα πρότυπο ανάπτυξης όπου ωφελημένες είναι οι τοπικές κοινωνίες που  μπορούν  πλέον να αντισταθούν με  την δύναμη των δικτύων τους απέναντι στα μεγάλα καρτέλ. 
Αυτά μπορεί να μην αρέσουν πολύ στους κρατούντες όμως  δεν υπάρχει άλλος χρόνος για χάσιμο, και ο καθένας  οφείλει να αναζητήσει το καινούριο ξεπερνώντας το παλιό που μας έφτασε εδώ.

 Εμείς είμαστε βέβαιοι πως αξίζει να το παλέψουμε παρ'όλες τις δυσκολίες που  αντιμετωπίζουμε!

 Η "κοινωνική οικονομία" έχει πολλές αναγνώσεις και πρακτικές.Ας δούμε τα επίσημα κείμενα:


Αρχές της Κοινωνικής Οικονομίας
Οι βασικές αρχές που διαμόρφωσαν την κοινωνική οικονομία στον 19ο και 20ο αιώνα και συνεχίζουν ακόμη σήμερα να την χαρακτηρίζουν είναι οι εξής:
1) Η ελεύθερη συμμετοχή
2) Η δημοκρατία: «ένα πρόσωπο, μια ψήφος»
3) Η δίκαιη (περιορισμένη) διανομή του πλεονάσματος
4) Το αδιαίρετο, ολικώς ή μερικώς, του ιδίου κεφαλαίου
5) Η αλληλεγγύη
6) Το προβάδισμα του ατόμου
7) Η ανεξαρτησία απέναντι στο κράτος ή σε κάθε δημόσια συλλογικότητα.


Ορισμός της Κοινωνικής Οικονομίας
 (Δοσμένος από την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης του Προγράμματος της Κ.Π. EQUAL)

Η Κοινωνική Οικονομία  ορίζεται ως ο χώρος της οικονομίας που βρίσκεται ανάμεσα στον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα της οικονομίας και στον οποίο διεξάγονται οικονομικές δραστηριότητες με κοινωνικούς σκοπούς και στόχους.

Η Κοινωνική Οικονομία αποτελείται από οικονομικές δραστηριότητες επιχειρήσεων, φορέων και οργανισμών των οποίων η ηθική, ο τρόπος λειτουργίας και οι στόχοι συνοψίζονται στα παρακάτω σημεία:δραστηριοποίηση με στόχο την εξυπηρέτηση των μελών τους ή το συλλογικό όφελος,διαχειριστική αυτονομία,δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων,ανάπτυξη με προτεραιότητα τις ανάγκες των ανθρώπων και της απασχόλησης. 

Με βάση τις προηγούμενες αναφορές προκύπτουν οι εξής σημαντικές παρατηρήσεις:
-τα κέρδη από την οικονομική δραστηριότητα των κοινωνικών επιχειρήσεων αξιοποιούνται για τη βελτίωση της εν λόγω δραστηριότητας  και δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση το βασικό κίνητρο της επιχειρηματικής δραστηριότητας,

-οι φορείς-οργανώσεις και επιχειρήσεις της Κοινωνικής Οικονομίας υπερτερούν σημαντικά των δημόσιων φορέων και υπηρεσιών σε θέματα ευελιξίας και διαχειριστικής λειτουργίας

 Μια ανοικτή Αγορά για όλους, Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης του Προγράμματος της Κ.Π. EQUAL(κάντε κλικ)

Τελειώνοντας  σας προτείνουμε να δείτε μια ευχάριστη και πολύ κατατοπιστική ταινία, που καταπιάνεται με το θέμα της "άλλης οικονομίας".

 *Κοινωνική Οικονομία - Μια  εναλλακτική λύση 
https://www.youtube.com/watch?v=R89jkyvpL9w

Ο κλάδος της κοινωνικής-συνεταιριστικής οικονομίας απασχολεί 11.000.000 εργαζόμενους/ες στην Ευρώπη και αντιπροσωπεύει τον «τρίτο τομέα» της οικονομίας. 

(1)Η «Κόκκινη Κουζίνα» (Red Kitchen) είναι ένας κοινωνικός συνεταιρισμός που δραστηριοποιείται τα τελευταία δύο χρόνια με συμμετοχές σε φεστιβάλ και σε δομές/ πρωτοβουλίες αλληλεγγύης. Η πλειοψηφία των μελών μας είναι άνεργες/οι (5 στους 7) και εργαζόμαστε εθελοντικά όποτε υπάρχει ανάγκη.